Warszawski Żoliborz staje się kolejnym miejscem na mapie stolicy, gdzie przestrzeń publiczna zyskuje wymiar historycznej refleksji. Już niebawem na chodniku przy ulicy Potockiej 4a pojawi się siedem Kamieni Pamięci – Stolpersteine – poświęconych rodzinie Zylbertów, która została zamordowana w niemieckim obozie zagłady w Treblince. To symboliczny akt oddania hołdu i przypomnienia o tragicznych losach konkretnych osób, które zginęły w czasie Holokaustu.
Stolpersteine – pamięć wpisana w chodnik
Kamienie Pamięci, znane pod niemiecką nazwą Stolpersteine (dosł. „kamienie, o które się potykamy”), to niewielkie betonowe kostki o wymiarach 10 x 10 cm, pokryte mosiężną tabliczką. Każda z nich zawiera osobiste informacje o ofierze nazistowskiego terroru: imię, nazwisko, datę urodzenia, deportacji oraz śmierci. Ich celem jest nie tylko upamiętnienie, ale i symboliczne „potknięcie się” – chwilę refleksji i spotkania z historią w najbardziej codziennym kontekście: na ulicy.
– To bardzo poruszająca forma pamięci. Spotykając taki kamień, człowiek zatrzymuje się i konfrontuje z tragiczną historią konkretnej osoby – podkreśla Anna Gutkowska ze Stowarzyszenia Drugie Pokolenie – Potomkowie Ocalałych z Holokaustu.
Od Złotej po Żoliborz – historia Stolpersteine w Warszawie
Choć Stolpersteine można odnaleźć w wielu europejskich miastach, w Warszawie pojawiły się dopiero w 2023 roku. Pierwsze kamienie wmurowano 23 lipca przy ul. Złotej 62. Upamiętniają one trzy siostry – nauczycielki: Zofię Kabak, Marię Wygodzką i Katarzynę Zylberberg – które zostały zamordowane przez Niemców.
Inicjatywa szybko zyskała na znaczeniu. Kolejne Stolpersteine pojawiły się na Muranowie – przy ulicach Dubois i Niskiej – gdzie uhonorowano rodziny Glezer i Frydman. Teraz przyszła kolej na Żoliborz, który dołącza do grona dzielnic aktywnie pielęgnujących pamięć o ofiarach Zagłady.
Rodzina Zylbertów – imiona, które nie mogą zginąć
Siedem Kamieni Pamięci na Żoliborzu zostanie poświęconych członkom rodziny Zylbertów. Ich historia, podobnie jak setek tysięcy innych, została brutalnie przerwana w obozie zagłady w Treblince. Kamienie staną się nie tylko symbolicznym nagrobkiem, ale także cichym świadkiem pamięci i przestrogą dla przyszłych pokoleń.
Pamięć, która ma znaczenie
W czasach, gdy pamięć o Holokauście coraz częściej staje się przedmiotem wypaczeń lub zapomnienia, inicjatywy takie jak Stolpersteine mają szczególne znaczenie. To nie tylko forma hołdu, ale także sposób na edukację społeczną i przeciwdziałanie obojętności.
Wmurowanie Kamieni Pamięci na Żoliborzu to nie gest jednorazowy – to część szerszego ruchu na rzecz przywracania tożsamości ofiarom i osadzania ich historii w naszej codziennej przestrzeni. Bo pamięć zaczyna się od imienia – zapisanego na małej, mosiężnej tabliczce pod naszymi stopami.
