Kobiety, które zmieniły historię
W Żyrardowie trwają przygotowania do wyjątkowego widowiska historycznego, które przeniesie uczestników i widzów aż do roku 1883. To właśnie wtedy, 140 lat temu, robotnice tamtejszej fabryki lnu zapoczątkowały protest, który na zawsze zapisał się na kartach polskiej historii jako przełomowy przykład odwagi, determinacji i solidarności społecznej. Strajk szpularek był nie tylko jednym z największych wystąpień robotniczych w czasach zaborów, ale też jednym z pierwszych na świecie, którego inicjatorkami były kobiety.
Jak zaczęła się walka o godność?
Wszystko rozpoczęło się 23 kwietnia 1883 roku, gdy siedemdziesięciu robotnicom zatrudnionym w fabryce włókienniczej Hielle i Dittricha obniżono wynagrodzenia. Na znak solidarności z nimi, 120 kobiet ze szpulowni wstrzymało pracę. Początkowo właściciel fabryki, Karol Dittrich, był gotów wycofać się z tej decyzji, jednak zarząd spółki stanowczo się temu sprzeciwił.
Z dnia na dzień protest zataczał coraz szersze kręgi, obejmując kolejne grupy pracowników. Na jaw zaczęły wychodzić również napięcia narodowościowe – polscy robotnicy wyrażali sprzeciw wobec dominacji niemieckiej kadry zarządzającej. Kulminacją wydarzeń był 25 kwietnia, kiedy to carscy żołnierze wezwani do spacyfikowania tłumu użyli broni palnej – zginęło trzech mężczyzn.
Kulminacja i represje
Dzień po tragicznych wydarzeniach, na ulice Żyrardowa wyszło około ośmiu tysięcy osób. Władze zdecydowały się na chwilowe złagodzenie działań do czasu pogrzebu ofiar, który odbył się 27 kwietnia. Następnie przystąpiono do represji: aresztowano kilkadziesiąt osób, ogłoszono stan wyjątkowy. Pomimo tych działań, protest przyniósł realne zmiany – władze zakładów zgodziły się spełnić większość postulatów robotników.
Widowisko w duchu historii – już we wrześniu
Dla upamiętnienia tego przełomowego zrywu, Muzeum Lniarstwa im. Filipa de Girarda wspólnie z Fundacją Fabryka Feniksa organizują inscenizację wydarzeń z 1883 roku. Widowisko odbędzie się 20 września 2025 roku o godz. 16:00 na terenie dawnego Bielnika w Żyrardowie, tuż obok siedziby muzeum.
W rekonstrukcji weźmie udział około 200 uczestników – zarówno doświadczeni rekonstruktorzy z grup historycznych, jak i wolontariusze z lokalnej społeczności, wcielający się w role szpularek, tkaczy, fabrykantów oraz żołnierzy rosyjskich. Organizatorzy wciąż poszukują chętnych do udziału – to niepowtarzalna szansa, by stanąć po stronie historii.
Zgłoś się i zostań częścią opowieści
Osoby zainteresowane udziałem w wydarzeniu mogą zgłaszać się do 18 sierpnia 2025. Wystarczy napisać na adres e-mail: fundacjafabrykafeniksa@gmail.com lub zadzwonić pod numer: 536 400 199 lub 731 318 800.
Pierwsze spotkanie organizacyjno-integracyjne odbędzie się już w sobotę, 2 sierpnia o godz. 17:30 w siedzibie muzeum przy ul. Dittricha 18 w Żyrardowie.
— Udział w naszej inscenizacji to nie tylko wyjątkowe przeżycie, ale także okazja do zawarcia nowych przyjaźni i współtworzenia ważnych projektów historycznych. Szukamy zaangażowanych osób w każdym wieku — podkreśla Jacek Czubak, dyrektor Muzeum Lniarstwa.
Historia, która żyje
Rekonstrukcja strajku szpularek to coś więcej niż tylko wydarzenie kulturalne. To żywa lekcja historii, która oddaje hołd odwadze kobiet, dzięki którym możliwe stały się zmiany społeczne i poprawa warunków pracy. Żyrardów po raz kolejny pokaże, że pamięć o przeszłości można pielęgnować w nowoczesny, angażujący sposób.
